Đầu tiên, các bạn cần nắm rõ một số thuật ngữ chuyên ngành như sau:
1. Khảo nghiệm giống cây trồng mới là quá trình theo dõi, đánh giá nhằm xác định tính khác biệt, tính đồng nhất, tính ổn định, giá trị canh tác và giá trị sử dụng của giống cây trồng trong điều kiện và thời gian nhất định.
2. Tuyển chọn giống (đánh giá tập đoàn): là quá trình theo dõi, đánh giá nhằm xác định tính khác biệt, tính đồng nhất, tính ổn định của giống cây trồng trong điều kiện thí nghiệm đồng ruộng.
3. Khảo nghiệm cơ bản là quá trình đánh giá giá trị canh tác và giá trị sử dụng của giống cây trồng trong điều kiện thí nghiệm đồng ruộng.
4. Khảo nghiệm sản xuất là quá trình đánh giá giá trị canh tác và giá trị sử dụng của giống giống cây trồng trong điều kiện sản xuất đại trà (quy mô ít nhất là 2ha trong ít nhất 2 vụ) .
5. Sản xuất thử: Tương tự như khảo nghiệm sản xuất nhưng với quy mô lớn hơn (ít nhất là 5ha, trong ít nhất 2 vụ).
6. Giống được công nhận tạm thời (giống tạm thời): Là giống đã trải qua quá trình tuyển chọn, khảo nghiệm cơ bản và khảo nghiệm sản xuất.
7. Giống được công nhận chính thức (giống chính thức): Là giống đã được công nhận tạm thời và sau khi trải qua quá trình sản xuất thử.
Đối với hoa ly, hầu hết đều là các giống được tuyển chọn từ nguồn nhập nội và quá trình để 1 giống hoa ly được công nhận là giống tạm thời hay chính thức cũng đều phải trải qua các quá trình trên. Như vậy, để có thể công nhận được 1 giống hoa ly cho sản xuất thì ít nhất phải mất 4-5 vụ như sơ đồ minh họa sau.
Trong quá trình tuyển chọn, khảo nghiệm giống các nhà chọn giống sẽ đánh giá những đặc tính chủ yếu của giống như: Thời gian sinh trưởng, cao cây, số lá/cây, đường kính thân, số nụ hoa/cây, màu sắc hoa, kiểu dáng hoa, đường kính hoa, độ bền hoa, hương thơm, khả năng chống chịu sâu bệnh, giá bán (thông qua thị hiếu của người tiêu dùng) và hiệu quả kinh tế.
Quá trình khảo nghiệm bài bản trên phải được tiến hành ở các cơ sở có năng lực và chuyên môn về hoa như các Viện, Trung tâm nghiên cứu. Ví dụ như Viện Nghiên cứu Rau quả đã tuyển chọn và cung cấp cho sản xuất hiện nay một số giống hoa ly như Sorbonne (giống chính thức), Robina, Yelloween và Belladonna (giống tạm thời). Các giống này được người trồng hoa cũng như người tiêu dùng yêu thích và đánh giá cao.
Như vậy có thể hiểu một cách đơn giản rằng các giống hoa ly đã được qua “khảo nghiệm” là những giống đã được kiểm định về tính thích ứng với điều kiện trồng ở Việt Nam, khả năng sinh trưởng, phát triển tốt, năng suất và chất lượng hoa cao, cũng như đã được thị trường chấp nhận".
Tuy nhiên, do sự thay đổi nhanh chóng của thị hiếu người tiêu dùng trong khi quá trình khảo nghiệm mất khá nhiều thời gian và chi phí mà một số giống chưa qua “khảo nghiệm” đã được người dân tự mua về trồng. Điều này khá “nguy hiểm” vì những giống này chưa từng được trồng ở Việt Nam, có thể chúng sẽ thích ứng và cũng có thể không. Do vậy, nếu tiến hành trồng ngay với số lượng lớn thì có thể sẽ gây thiệt hại không nhỏ cho người trồng hoa.
Vì vậy, chúng tôi khuyến cáo bạn rằng nếu bạn vẫn thích trồng thử nghiệm những giống hoa ly mới thì nên trồng với số lượng ít để “thăm dò” khả năng sinh trưởng, phát triển của giống, cũng như thị hiếu của người tiêu dùng ít nhất là 1 vụ. Nếu giống đó tốt thì vụ sau bạn có thể trồng với số lượng nhiều hơn, và ngược lại nếu giống đó không tốt thì ít ra nó cũng đã không gây thiệt hại nhiều cho bạn về mặt kinh tế.
(Bài và ảnh: Thanh Tuyền)
